Een kloek boek
Zo werd gisteren ‘de publicatie’ genoemd en is een samenvatting van het op 20 september ’23 gepresenteerde boek ’Nu aan de buurt’.
Nu aan de buurt, nieuwe energie eerlijk verdeeld, richt zich op het terrein waar drie onderwerpen elkaar raken. Hoe kunnen klimaatverandering en de maatschappelijke ongelijkheid worden aangepakt? En hoe komen we tot een eerlijke verdeling van nieuwe energie?
Amsterdamse burgerinitiatieven Er bestaat geen toverformule voor een aanpak die ten goede komt aan het klimaat en de buurt. Maar er zijn wel tal van burgerinitiatieven die bijdragen aan nieuwe en eerlijk verdeelde energie. Het hart van het boek wordt gevormd door tien Amsterdamse burgerinitiatieven die laten zien hoe nu al van onderop aan de energietransitie wordt gewerkt. Het ontwerpvoorstel voor een wijkbedrijf vult dit aan. Interviews met Jan Rotmans en Pallas Agterberg leggen het verband tussen het wereldwijde klimaatprobleem en het lokale handelen.
Experts
Drie essays gaan nader in op de kracht en mogelijke zwakten van de buurt, en een foto-essay laat de rijkdom en de verborgen structuur van buurtbindingen zijn. Aan dit boek werkten mee: Bright, Fred Feddes, Sophie van Ginneken, Sascha Glasl, Ivan Nio, Karst-Janneke Rogaar, Frans Soeterbroek, Bibi Veth, Linda Vlassenrood, en Christa van Vlodrop.
Selectie uit meer dan tien jaar ‘Buurtbanden’ Met zoveel deskundigen bijdragen aan dit boek, met deze onderwerpen, maakt het geheel sterker. De vorm is dan belangrijk en wanneer je Annemarie Arends dat toevertrouwd, komt dat goed en meer dan dat. Heel tof om uit werk van tien jaar Buurtbanden maar liefst 12 categorieën / plekken te selecteren, waar onderling contact tussen buren plaats kan vinden:
buurthuis / gebedshuis / hondencontact / openbare ruimte / publiek groen / rafelrand / schoolplein / semi-publiek / snackbar / sport / winkel / terloops
om vervolgens per plek, drie scenes te tonen uit verschillende series en dus buurten: slotervaart / noord / bos en lommer
Evenals voor het feit dat dit boek digitaal toegankelijk is! Zie: hier
In opdracht van M3H architecten fotografeerde ik Lariks in Amsterdam. Specifiek vroegen ze mij om de bewoners in relatie tot hun woning te fotograferen. Het gaat om huisvesting van studenten en jonge mensen die net starten op de arbeidsmarkt. Het project is om meerdere redenen interessant, ik noem er drie: de architectuur, de locatie en de betaalbaarheid.
Architectuur: De architectuur is zoals je kan zien robuust en gevarieerd. Baksteenarchitectuur met bijzondere motieven en vier verschillende voorgevels. Wat je echter van de buitenzijde niet zit, maar een vrij essentieel onderdeel is van het ontwerp, is de binnentuin. Dit is de plek waar het grootste deel van de ingangen zich bevinden. Zowel op de begane grond als op de galerijen. En dat heeft gevolgen! Daardoor is er veel meer leven zichtbaar, ook in de winter. De kans op ontmoeting en het herkennen van medebewoners wordt daardoor vergroot. Het is het oude principe van de ‘hofjes-structuur’. De open, licht en ruim vormgegeven buitentrappen in het complex dragen eveneens bij aan de zichtbaarheid van elkaar.
Bewoner Maurijn: ‘wij (jonge stedelingen) zijn zo gewend te leven in een (digitale) bubbel, met oortjes en mobiel, dat deze omgeving dit prettig kan onderbreken. We worden min of meer gedwongen ons tot elkaar te verhouden’.
Locatie:
Lariks bevindt zich in de nieuwe wijk Houthavens op 10 minuten fietsen van het Centraal Station van Amsterdam. Het is in eigendom van woningcorporatie ‘Lieven de Key’ en die heeft, samen met het vergelijkbare type wooncomplex Mahonie (ontworpen door Faro Architecten), twee bijzondere wooncomplexen laten bouwen. Daarmee voegt de corporatie een nieuwe doelgroep toe aan deze inmiddels (financieel) kostbare wijk aan het IJ. Het is een sterk staaltje woonhuisvesting die vrijwel enkel corporaties kunnen realiseren voor deze jonge doelgroep.
Dezelfde bewoner Maurijn: ‘Ik krijg met het wonen op deze plek voor deze prijs zo’n enorme kans! Die wil ik waarmaken’. Een andere bewoner, de 18 jarige Aydin: ‘Het is net een soort utopia, ik kan soms nog niet geloven dat ik hier woon, mijn vrienden trouwens ook niet’.
Zelf vind ik (RdV) het opvallend dat met de wooncomplexen ‘ander leven’ is toegevoegd aan de wijk, leven dat juist vaak op nieuwe locaties mist: jonge volwassenen zonder kinderen, met een ander ritme en nieuwe initiatieven.
Betaalbaarheid:
Het overgrote deel van de woningen werkt met een zogenaamd ‘Friends-concept’. Hierbij delen drie bewoners een woning met elkaar en heeft iedere kamer een eigen douche en toilet, de keuken met woonkamer wordt gedeeld. De woningen zijn zo gemaakt zodat ze in de toekomst makkelijk kunnen worden aangepast. Dat levert met sommige tussenwanden wel wat gehorige situaties op. De prijs voor de woningen is uitzonderlijk. Door de ‘frieds-constructie’ blijft de prijs per kamer inclusief (met gas/water/licht/internet) onder de €450 per maand. Wel moet er worden opgemerkt dat er met een (max.) vijfjaren-contract wordt gewerkt. Hoe dat praktisch werkt wanneer je daarna geen andere woonruimte hebt gevonden, dat is niet helemaal duidelijk. Daar hoeven deze nieuwe bewoners zich over enkele jaren pas zorgen te maken. Vooralsnog hebben ze een prachtige woning op zo’n nieuwe locatie, met de genoemde kwaliteiten en prijs.
Voor meer info over het project en met architectuurfoto’s van collega Luuk Kramer, zie hier Verder schreef het Parool dit artikel over Lariks.
Designing Peace
Vanaf oktober 2023 presenteert het MCD (Museum of Craft en Design) ‘Designing Peace’, een tentoonstelling die de unieke rol onderzoekt welke design kan spelen bij het nastreven van vrede. De tentoonstelling is te zien van 7 oktober 2023 tot 4 februari 2024 in San Francisco en toont ontwerpprojecten van over de hele wereld die zoeken naar manieren om duurzamere vreedzame interacties te creëren en in stand te houden – van creatieve confrontaties die bestaande structuren uitdagen tot ontwerpen die vragen om gerechtigheid en waarheid in een zoektocht naar verzoening.
(Van juni 2022 tot augustus 2023 was deze tentoonstelling te zien in het Cooper Hewitt Museum in New York.)
Het concept en de realisering van ‘Startblok Elzenhagen’ is vanuit Nederland een bijdrage aan deze tentoonstelling. Al meer dan een jaar geleden benaderden Wouter Veldhuis en Veerle Simons, van stedenbouwkundig bureau MUST en betrokken als ontwerper bij Startblok Elzenhagen, mij met de vraag om een bijdrage te maken voor deze tentoonstelling. Woningcorporaties De Key en Eigen Haard waren opdrachtgever voor het ontwerp en de realisatie van Startblok Elzenhagen.
Startblok Elzenhagen
Is een woonplek voor 540 jongeren, waarvan de helft Nederlandse jongeren en de andere helft jonge vluchtelingen die net een verblijfsvergunning hebben gekregen (statushouders). Samen bouwen zij op deze plek aan hun toekomst. Het doel van Startblok is niet alleen het huisvesten van jongeren. Het is vooral het geven van een goede start aan alle bewoners: of het nu jongeren zijn uit Nederland of jongeren die hun eigen land hebben moeten ontvluchten. Het Startblok biedt jongeren uit de buurt, studenten en net afgestudeerden een springplank het ‘echte leven’ in en helpt de bewoner die net in Nederland is aangekomen juist snel de weg te vinden in de Amsterdamse samenleving.
Op Startblok krijgt de bewoner de mogelijkheid om zijn of haar woonomgeving zelf te beheren.
Buurtbanden
Wouter Veldhuis had een serie foto’s voor ogen, zoals ik eerder maakte in verschillende Amsterdamse buurten. Via mensen schakel ik van de ene ontmoeting, naar de volgende ontmoeting in een afgekaderde buurt, waarbij ik deze ‘scene’ met bewoners ‘speel’. (Zie www.buurtbanden.nl)
Concept voor installatie presentatie Startblok Elzenhagen, bestaande uit zes woningblokken, zou het kader worden en Wouter Veldhuis vroeg me ook na te denken over een ruimtelijke presentatie. Ik bedacht een installatie waarbij er in de foto’s wordt geborduurd en de draden aan de achterzijde de contouren vormen van de verbindende persoon in de foto. De draden worden vervolgens ruimtelijk verbonden aan de volgende foto en terugkerende persoon. Het concept van Buurtbanden kan op deze manier ruimtelijk inzichtelijk worden gemaakt! Een illustratie van deze installatie liet ik vrijwel iedere keer zien wanneer ik me introduceerde bij bewoners van Elzenhagen. Ontwerper Marcia Nolte tekende de illustratie en werkte het concept verder uit en heeft de vormgeving en productie van de installatie verzorgd met twee medewerkers.
Realisatie Hoewel ik alle foto’s uiteraard zelf heb afgewerkt, heeft Marcia Nolte met haar werk een extra laag toegevoegd. Het is prachtig om te zien hoe zij haar expertise en ambachtelijkheid inzette om die extra laag letterlijk voelbaar en zichtbaar te maken. Door minutieus gaatjes te boren, de draden te borduren en deze vervolgens aan de achterzijde op fraaie wijze te verknopen en te verbinden naar de volgende foto, ontstaat een web van draden die de complexiteit achter het relatief eenvoudige woonconcept, weergeven. De installatie is echter pas in New York voor het eerst volledig opgebouwd. Zie hier.
Mogelijk gemaakt door:
De gemeente Amsterdam benaderde mij in het kader van de Omgevingsvisie 2050. In die visie zet de gemeente in op een meerkernige stad, bestaand uit complete stedelijke gebieden met ieder een eigen karakter. De opdracht: ga op zoek naar die veelvormigheid en eigenheid van de verschillende delen van de stad.
In de eerste weken van de lente ging ik aan de slag, het resultaat is te zien in Arcam Architectuurcentrum Amsterdam. Opening is op donderdag 20 juli om 17 uur. Finissage met stadsgesprek op 5 september.
Stichting Dorp, Stad & Land en Erfgoedvereniging Bond Heemschut kwamen bij mij met de vraag om een aantal ‘zogenaamde scenes’ te fotograferen van geschenkwoningen en haar bewoners.
Het waren de provincies Zeeland, Brabant en Zuid-Holland die in 1953 werden getroffen door de Watersnoodramp. Na de ramp kwamen grote internationale, hulpprogramma’s op gang waarbij Nederland ruim 850 woningen geschonken kreeg. De woningen werden over de drie getroffen provincies verdeeld. De zogenaamde prefab woningen waren hun tijd ver vooruit: ze bleken snel te plaatsen en waren goed geïsoleerd.
Voor een zeer uitgebreide informatieve brochure over deze geschenkwoningen, maakte ik verschillende foto’s en ben onder de indruk over de zorgvuldige manier waarop de verenigingen deze woningen proberen te beschermen en toelichten waarom ze dat doen. De brochure is ook digitaal te downloaden via de website van erfgoedvereniging Bond Heemschut.
Wie heeft dit besteld? Wij!
Geef een gezicht aan de vele anonieme werkgebouwen die ons land rijk is. Dat was kortweg de vraag waarmee fotograaf Rufus de Vries op pad werd gestuurd. Zijn opdrachtgevers: Vereniging Deltametropool en de ministeries van Binnenlandse en Economische Zaken. Zij wilden met de fotoserie laten zien dat achter al die blinde gevels mensen werken, en dat er producten worden gemaakt en opgeslagen waar we in ons dagelijks leven niet meer zonder kunnen. Of, zoals een bezoeker aan een debatavond over dit onderwerp opmerkte: de ‘dozen’ waar zoveel om te doen is zijn een essentieel onderdeel van onze manier van leven.
Fotograaf De Vries noemt zichzelf een leek op dit terrein maar raakte gefascineerd door wat hij tijdens zijn tocht tegenkwam. Het verbaasde hem dat voornamelijk economische overwegingen een rol spelen bij de inrichting en het ontwerp. Het moet goedkoop en efficiënt, terwijl er zoveel meer mogelijk is. De Vries denkt aan combinaties met andere functies, zoals wonen en natuur, het benutten van de vele vierkante meters aan dakoppervlak, het aantrekkelijker inrichten van de omgeving, het creatiever omgaan met gevels. Ook een eyeopener: qua oppervlak nemen al die logistieke hallen niet eens zoveel ruimte in, maar omdat ze aan de randen van de stad en langs wegen liggen, springen ze snel in het oog.
De Vries benadrukt dat al die plekken die hij bezocht omgevingen zijn waar medewerkers vele uren van de week doorbrengen. Van een graafmachinedistributeur in Limburg hoorde hij dat het goed verzorgen van medewerkers prioriteit had. De fotograaf vroeg zich daarop af of dit soort betonnen omgevingen daar recht aan doen. Hij merkt bovendien op dat de maatschappelijke onvrede toeneemt. Het kan niet anders dan dat ondernemingen, bouwers en architecten vroeg of laat rekening gaan houden met de groeiende weerstand tegen dit type werklocaties. (Mark Hendriks, hoofdredacteur Blauwe Kamer / een exemplaar is te bestellen via deze link)
Voor een selectie van de serie, check hier voor:
werkscenes inside
werklocaties outside
‘Startblok Elzenhagen’
De derde en laatste buitenlocatie, tot 11 april op het Hoekenrodeplein bij Station Bijlmer ArenA te zien. De foto-installatie in New York blijft te zien tot september 2023.
Komende donderdag, 30 maart 2023, is er een dialoogavond in de Bijlmer over ‘samen starten in Amsterdam’. 18:30uur-21:0ouur
o.a. met: IMC Weekendschool, Heesterveld Creative Community en Startblok Riekerhaven.
Meer info hier.
Aanleiding: De tentoonstelling ‘Designing Peace’
Samen gesteld door: Cooper Hewitt Smithsonian Design Museum in New York / tot september 2023 is daar de foto-installatie te zien in het museum.
Concept Startblok Elzenhagen: jonge statushouders wonen samen met mensen in dezelfde leeftijdsfase die starten met wonen in Amsterdam. Gebouw en omgeving zijn met dit gegeven ontworpen.
Tentoonstelling New York: samenwerking van MUST / Marcia Nolte / Rufus de Vries / Stimuleringsfonds Creatieve Industrie
Tentoonstelling Amsterdam: samenwerking van MUST / Marcia Nolte / Rufus de Vries / Gemeente Amsterdam
Meer beeld en informatie:
Foto-installatie New York
Concept
Buitenlocaties Noord en Westerdok Amsterdam
De Gemeente Amsterdam was, nadat we de foto-installatie hadden gerealiseerd voor de tentoonstelling ‘Designing Peace’ voor het Cooper Hewitt in New York, ook geïnteresseerd. Graag wilden ze op maar liefst drie locaties in Amsterdam, in de publieke ruimte, gratis en voor iedereen toegankelijk, Startblok Elzenhagen tonen. Dat vereiste een hufterproof presentatie, van een serie foto’s die iets kwetsbaars als relaties tussen bewoners wil tonen. Met ontwerpbureau MUST en Marcia Nolte gingen we aan de slag en het leverde weer een heel andere vorm op.
Ontwerpster Marcia Nolte, die eerder de relaties tussen bewoners fysiek maakte door in de foto’s te borduren en deze te verbinden met andere foto’s, legt nu het accent op een andere manier. Door ‘gespoten sjablonen’ over de afgebeelde bewoners te leggen, laat ze middels lijnen, die van de panelen over de stoep lopen, de onderlinge relaties/verbanden zien.
Op dit moment is de serie te zien aan de Westerdokdijk, vlakbij Amsterdam Centraal.
New Metropolis Nieuw West is een dependance van Pakhuis de Zwijger aan de Burgemeester Rendorpstraat in Amsterdam Slotermeer. Programmamaker Dorota Dabrowska benaderde mij met de vraag om werk uit Amsterdam Nieuw-West te exposeren.
Tijdens de vele uren die ik rond fietste en rondliep in Nieuw-West, ontwikkelde ik een zijspoor in mijn fotografie, die ik zelf ‘kleurenrijm’ noem. Het zijn deze foto’s, waarbij ik vooral reageer op de kleuren en vormen op straat en deze op één bepaald moment in evenwicht probeer te brengen, die komende weken te zien zijn in New Metropolis.
© Marcia Nolte
Afgelopen week (06.02.23) zijn 22 panelen geplaatst op het Buikslotermeerplein in Amsterdam-Noord! Het betreft de fototentoonstelling die MUST en ik maakten van Startblok Elzenhagen. Het Startblok is een woonplek voor 540 jongeren, waarvan de helft Nederlandse jongeren en de andere helft jonge vluchtelingen die net een verblijfsvergunning hebben gekregen (statushouders).
© Rufus de Vries
Wouter Veldhuis van ontwerpbureau MUST, daagde me uit om een serie buurtbanden te maken in de zes woonblokken. Aanvankelijk voor de expositie ‘Designing Peace’ in het Cooper Hewitt, hét designmuseum in New York. De Gemeente Amsterdam was echter ook geïnteresseerd en wilde de expositie op maar liefst drie locaties in Amsterdam tentoonstellen! Om het voor iedereen (gratis) toegankelijk te maken moesten we een vorm bedenken om, de kwetsbare installatie die in Amerika te zien is, in de publieke ruimte te tonen.
Photo © Matt Flynn, Smithsonian
Ontwerpster Marcia Nolte, die eerder de relaties tussen bewoners fysiek maakte door in de foto’s te borduren en deze te verbinden met andere foto’s, legt nu het accent op een andere manier. Door ‘gespoten sjablonen’ over de afgebeelde bewoners te leggen, laat ze middels lijnen, die van de panelen over de stoep lopen, de onderlinge verbanden zien.
© Rufus de Vries
De foto’s zijn op de locatie Buikslotermeerplein tot 2 maart te zien. Daarna zullen de foto’s ook te zien op de Ruyterkade in het centrum van Amsterdam tot 20 maart. Tot slot zal de tentoonstelling naast station BijlmerArenA in Amsterdam Zuid-Oost te zien zijn tot 11 april 2023.
© Rufus de Vries
Op maandagavond 13 februari 2023 vindt de avond ‘Een Goede Woonstart’ plaats in Pakhuis de Zwijger waar we de gemengde woonconcepten, zoals Startblok Elzenhagen, evalueren. De avond vangt aan om 20u00 in de IJzaal van Pakhuis de Zwijger. Met onder andere bewoner Ali, ontwerper Wouter Veldhuis, docent en onderzoeker Paula Smith, programmamedewerker bij Lieven de Key Myrthe Baaij, architect Pim Kother en initiatiefnemer van de Ontwikkelwerkplaats Gemengd Wonen, Maarten Davelaar. Welkom!
Op dinsdagavond 21 februari is er ook een dialoogavond op Startblok Elzenhagen zelf (J.H. Hisgenpad 572). Vanaf 19:30uur tot 20:00uur is er in de ruimte ”De Noordpool” gelegenheid voor een klein hapje en gaan we vanaf 20:00uur plenair met elkaar in gesprek onder leiding van Ismay Dotinga. Eveneens welkom!